Psikolojik Sağlık ve Güvenlik Kültürü Olan İş Yerleri:
Psikososyal Risk Yönetim Sistemi Nedir?
Çalışma yaşamı pek çok organizasyonel, sosyal ve çevresel zorluk içermektedir. Bu zorlukları çözmek için psikososyal risk yönetim sistemlerini uygulamak gerekir. Psikososyal risk yönetim sistemleri iş yerinde psikolojik sağlık, güvenlik ve iyi oluşun desteklenmesi için organizasyonları yönlendirir.
Psikososyal Risk Yönetimi, iş yerlerinde psikolojik sağlık ve güvenliğin sağlanması için gerçekleştirilen planlama, faaliyet, kontrol ve önlemlerin sistemli bir biçimde ilerletilmesidir.
Bütüncül Yaklaşım
Bütüncül yaklaşım (Holistic Perspective) farklı bilim ve uygulama alanlarının bir arada çalışmasıdır. Bir psikososyal risk yönetim sisteminde organizasyondaki tüm ilgili uzmanların sürece aktif desteği vardır.
Psiksososyal risk yönetim sistemi tüm yöneticiler, uzmanlar ve çalışanların katılımının desteklenmesiyle ideal hedeflere ulaşabilir. Bununla birlikte İnsan Kaynakları, İş Sağlığı Güvenliği Profesyonelleri, İş ve Örgüt alanında Uzman Psikologlar ve kurum yöneticilerine sistemin kuruma entegre edilmesi sırasında önemli rol ve sorumluluk düşmektedir. Psikososyal risk yönetim sistemleri bu uzman ve yöneticilerin destek ve yorumlarından yola çıkılarak her kurum için özelleşir ve kuruma uygun hedefler belirlenmiş olur.
İYRS© Modelini Tanıyalım
Bir psikososyal risk yönetim sisteminde, risk değerlendirmesi, risk yönetimi için planlama yapılması ve planlamaya dahil edilecek uygulama önerilerinin yer alması önemlidir. Oluşturulacak uygulama önerilerinde eğitimler, danışmanlık hizmetleri, süpervizyon süreçleri yer almaktadır. Ayrıca yapılan uygulamaların etkinliğini değerlendirmek ve planlama sırasında ihtiyaç odaklı gidebilmek için nicel ve nitel ölçme araçları kullanılır.
Ölçme ve değerlendirmenin ardından oluşturulan planlamalar ve yürütülen operasyonlar, çalışan ve kurum farkındalığını artırmak üzere şekillendirilir ve her aşamanın sonucunda hedeflere ulaşma yolundaki ilerlemeler gözden geçirilir. Gerekirse farklı iyileştirme ve destek faaliyetleri sisteme ve eylem planlarına dahil edilir.
İş Yaşamında Ruh Sağlığı İnovatif Destek Modeli temel olarak beş ana başlıktan oluşur:
- Risk Değerlendirmesi
- Risk Yönetimi Planlaması
- Çalışanın İş Yapabilme Gücünü Desteklemeye Yönelik Faaliyetler
- Farkındalık Kültürü Oluşturmaya Yönelik Uygulamalar
- İyileştirme, Kontrol ve Diğer Destek Faaliyetleri
1. Risk Değerlendirmesi
Psikososyal risk yönetim sistemleri bir organizasyonu hem kendi bağlamında hem de organizasyonun dahil olduğu dış bağlamlarda ele almayı gerektirir. Bu iki bağlama kurumun iç ve dış faktörleri denir.
Kurumun dış faktörleri organizasyonun diğer kurumlar, tedarikçiler, partnerler ve müşteriler ile ilişkileri ele alınarak yorumlanır.
Kurumun iç faktörleri organizasyonun kendi çalışma yapısı, kültürü ve çalışan sağlığı ile ilgili istatistikler değerlendirildiğinde anlaşılır.
Nicel Değerlendirme
Bir organizasyonun hem iç hem de dış faktörlerini değerlendirmek için iki ana ölçme ve değerlendirme uygulanır. Ölçme değerlendirme faaliyetlerinde nicel verilere ulaşmak için kurumsal ön değerlendirme formları ve çalışan psikososyal risk değerlendirme ölçekleri uygulanır.
Nitel Değerlendirme
Nicel değerlendirmelere ek olarak, odak gruplara ya da organizasyon içerisindeki bazı çalışanlarla nitel değerlendirme görüşmeleri yapılarak organizasyonun risk değerlendirmesinde hem genel hem de bireysel faktörler incelenir. Toplanan tüm değerlendirme verileri analiz edilerek raporlaştırılır ve risk yönetimi planlamasının odaklanacağı başlıklar hakkında bilgi sahibi olunur.
2. Risk Yönetimi Planlaması
Psikosososyal risklerin bir organizasyon içinde değerlendirilmesi, yapılacak önleyici ve destekleyici faaliyetlerin hangi yönde ilerlemesi gerektiğine karar vermek için yeni bir adıma geçişi sağlar.
Risk Yönetimi planlaması, organizasyonun içerisinde belirlenen psikolojik sağlık ve güvenliği tehdit etme potansiyeli taşıyan faktörlerde tüm sorumlu alanların (İnsan Kaynakları, İSG profeyonelleri, üst yönetim ve iş ve örgüt alanındaki uzman psikologlar) bir araya gelerek, kaynakları ve ihtiyaçları belirmesiyle devam eder.
İlgili psikososyal risk faktörlerine ilişkin uygulamalar, destek ve danışmanlık hizmetleri, önleyici çalışmalar ve teknik eğitimler planlamaya dahil edilir.
Eylem Planı
Risk yönetimi planlamasında amaç; İYRS modelindeki diğer adımlarda açıklanacak olan çalışanın iş yapabilme gücünü destekleme, kuruma ve çalışana farkındalık kazandırma, iyileştirme, destek ve kontrol faaliyetlerini yürütülmesi için belirlenen sistem hedeflerine ulaşmayı sağlayacak stratejilere odaklanmaktır.
Risk Yönetimi aşaması sonuçlandığında, organizasyondaki yöneticilerin ve ilgili profesyonellerin üzerinde fikir birliğine vardığı kapsamlı eylem planları ortaya çıkar. Eylem planlarının belirlenen hedefler dahilinde zaman odaklı, ölçülebilir sonuçları olan gerçekçi faaliyetler içermesi, plananan eylemlerin uygulanması ve başarıyla sonuçlanması için kritik öneme sahiptir.
3. İş Yapabilme Gücünü Desteklemek
Bazı psikososyal risklerin, çalışanların ve yöneticilerin grup odaklı ya da bireysel destek hizmetleri almasıyla önlenebilmesi daha olasıdır.
Çalışan
Bu psikososyal risklere örnek olarak, kişilerarası ilişkilerdeki zorlanmalar, çatışmalar, işteki sosyal faktörlerin çalışanlara ya da belirli bir çalışan grubuna özgü olarak yarattığı zorluklar verilebilir. Risk değerlendirmeleri, işteki sosyal faktörlerin hangilerinin organizasyondaki çalışanlar için risk oluşturduğuna ayna tutar.
Çalışanlara yönelik destek programları, organizasyondaki tüm çalışanların ya da belirlenen çalışan gruplarının yararlanması için geliştirilen danışmanlıkları içerir.
Yönetici
Bu programlar yöneticilere yönelik destek faaliyetlerini de kapsamaktadır. Çünkü psikososyal risk yönetim sisteminin temel sorumlularında ve yöneticilerde görülebilecek psikososyal riskler tüm organizasyonun bu risklere maruz kalmasına sebep olabilir.
Çalışanlara ve yöneticilere yönelik destek programları, belirlenen risk alanlarına göre özelleştirilir ve ortak eylem planlarına dahil edilir. Bu programlar planlamada yer alan zamanlarda uygulanır ve sonuçlarının kontrol edilmesi ve gerekli iyileştirmelerin yapılması üzere raporlaştırılır.
4. Farkındalık Kültürü Kazandırma
Eğer bir kurumun psikolojik sağlık ve güvenlikle ilgili farkındalığı organizasyon kültürüne yerleşmişse psikososyal risk yönetim sisteminin işleyişi çok daha akıcı ve işlevsel olarak ilerler.
Farkındalık Kültürü
Bu nedenle Psikososyal Risk Yönetim Sistemi, her aşamasında psikolojik sağlık, psikolojik güvenlik, psikososyal risk faktörleri ve iyi oluş konularında organizasyondaki uzman, yönetici ve çalışanlarının bilgi ve farkındalık sahibi olmasını amaçlar.
Çalışanlara yönelik destek programları, organizasyondaki tüm çalışanların ya da belirlenen çalışan gruplarının yararlanması için geliştirilen danışmanlıkları içerir.
Teşvik Edici Faaliyetler
Sistemin her aşaması, farkındalık kültürü kazandırmak için bir fırsatı da beraberinde getirir. Bununla birlikte çalışanlara dağıtılacak broşürler, asılacak afişler ve çalışanların sisteme katılımını destekleyecek teşvik edici faaliyetler ayrıca eylem planlarına dahil edilip uygulandığında farkındalık kazanımı süreci organizasyonun geneline daha hızlı yayılır.
5. İyileştirme ve Destek
Psikososyal risk yönetim sisteminide, organizasyonun kendi içerisinde süreğen olarak ilerleyebilmesi için grup odaklı teknik eğitimler ve kapasite geliştirme çalışmaları yer alır. Bu eğitimler hem ilgili uzmanların hem de çalışanların sistemi daha özerk olarak yürütebilmesi ve iyileştirebilmesi için gereklidir.
Atölye, Seminer ve Eğitimler
Psikososyal risklerin genel yapısı, organizasyon kültüründe yer verilmesi gereken unsurlar, sistemin işleyişine yönelik temel oryantasyonlar, stres yönetimi, psikolojik ilk yardım ve organizasyon içerisinde yaygın görülen psikososyal risk alanlarına yönelik atölye, seminer ve eğitimler sistemin iyileştirilmesi ve sürekli desteklenmesi için ortak eylem planlarına dahil edilebilir.
Sürekli İyileştirme
Belirlenen ortak hedeflere ne kadar ulaşıldığı organizasyondaki uzman ve yöneticiler tarafından incelenir ve hangi iyileştirme ve destek faaliyetlerinin yürütüleceğine karar verilir. Birbirleri ile bağlantılı bir yapıyı oluşturan bu beş aşama psikososyal risk yönetim sisteminin süreğen yapısını oluşturur ve birbirinden kesin olarak ayırmak mümkün değildir.